De menselijke maat. Het is typisch zo’n uitdrukking waar je direct een beeld bij krijgt. Net als bij ‘de gulden middenweg’. In eerste instantie stond je er vrij fors in, maar na wat bezinning, een goed gesprek en een nachtje slapen gaan de scherpe kantjes er wat af. Salomo zou zeggen: ‘Wees niet al te rechtvaardig, noch houd uzelf al te wijs’.
Wat werkt en wat niet
In mijn enthousiasme heb ik ‘ja’ gezegd om een artikel te schrijven voor een bundel over de menselijke maat in het strafrecht. In dat artikel zal ik ingaan op de menselijke maat ten aanzien van de gevangenisstraf. Ik krijg daar direct de nodige beelden bij. Dat is niet zo vreemd als je al zo’n 25 jaar aandacht mag geven aan gevangenen en vele gevangenissen over de hele wereld hebt mogen zien. Je weet wat werkt en wat niet. Maar om dat goed onder woorden te brengen, nou dat vind ik toch nog knap lastig.
Bijbelse maat
Wat daarin vast en zeker meespeelt is een hartelijk gevecht over de rechtvaardiging van de gevangenisstraf, als ik het zo eens mag zeggen. Als mens en onderdeel van de samenleving begrijp ik dat we niet zonder een bajes kunnen. Maar als christen zit ik vast in een dilemma: straffen moet, maar in een gevangenisstraf zie ik nog steeds geen Bijbelse maat. Misschien geeft juist dát wel des te meer grond om in een menselijke uitvinding als een gevangenis alle registers van de menselijke maat open te trekken. Dat vind ik dan weer voluit in de geest van de Bijbel. Want gevangenen bezoeken is een werk van barmhartigheid, omdat Jezus dat zegt. En ‘als jij zegt van vergeving te moeten leven, dan betekent dat automatisch dat je die houding óók hebt naar je medemens, zelfs als hij jou het leven zuur gemaakt heeft’. Ik vat nu maar even in eigen woorden samen wat ik van Calvijn geleerd heb en me steeds weer in herinnering breng als ik de menselijke maat dreig te verliezen. Ook dat is menselijk.
Van bajes naar baan
Maar hoe brengt Gevangenenzorg die menselijke maat dan in praktijk? Ik sluit graag aan bij het hoofdartikel in deze nieuwsbrief. Rik zat op De Compagnie. Met dat project zijn we vijf jaar geleden begonnen, samen met de gevangenis in Krimpen aan den IJssel. Op één van de afdelingen zitten 28 gevangenen met wie we dagelijks bezig zijn rondom hun toekomst. Van bajes naar baan, dat is het uiteindelijke doel. Vrijwilligers, ondernemers en andere bezoekers zijn daar kind aan huis. Compagnons – zo heten ‘onze’ gevangenen, ook dát is de menselijke maat! – leggen dan hun project uit. Ze vertellen bijvoorbeeld over de pittige confrontatie via onze SOS Cursus met de impact van hun delict naar slachtoffers, hun familie en de samenleving. SOS geven we niet met een opgeheven vinger, maar in een menselijke maat. Calvijn zou zeggen: ‘Denk erom, een crimineel is nog altijd een mens die God geschapen heeft. En je kent je eigen verleden ook, toch? Wees daarom respectvol!’
Verantwoordelijkheid
Hiermee kom ik bij het kernwoord van de menselijke maat: verantwoordelijkheid. Een gevangenisstraf moet toekomst scheppen. Met alleen maar kaal opsluiten loop je tegen de muur, letterlijk. Om die toekomst te scheppen is eerlijkheid van de gevangene nodig. In de lijdenspreek van afgelopen zondag ging het over de twee (zware) misdadigers, links en rechts naast Jezus aan het kruis. De één praat over zijn schuld heen en blijft hangen in zelfbeklag. De ander erkent zijn schuld en vraagt om erbarming. Jezus verhoort hem: ‘Heden zul je met Mij in het paradijs zijn’.
Als u dit leest ligt de stille week en de onrechtvaardige kruisdood van Jezus achter ons. Voor ons ligt Pinksteren. Moge de Geest ons beademen met overtuigende wijsheid over gerechtigheid. Aan de ene kant straffend, maar óók barmhartig. Daarbinnen zoeken we de ruimte van de menselijke maat om gevangenen, tbs-patiënten en hun familie met vreugde respectvol verder te helpen.
Met gevangen groet,
Hans Barendrecht
directeur bestuurder
