De kwetsbare mens

Terug naar overzicht

En toen Jezus bij die plaats kwam, keek Hij op, zag hem en zei tegen hem: Zacheüs, haast u en kom naar beneden, want heden moet Ik in uw huis verblijven. En hij haastte zich en kwam naar beneden en ontving Hem met blijdschap. (Lukas 19: 6 en 7)

Soms zijn er ontmoetingen die een diepe en blijvende indruk achterlaten. Voor mij was dit een gesprek met gedetineerde Mark (niet zijn echte naam), die ik leerde kennen als deelnemer aan een SOS Cursus. Na een aantal cursus- sessies zei Mark dat hij genoeg had gehoord over alle onderwerpen die te maken hebben met schuld, slachtoffers, schaamte, verantwoordelijkheid en herstel. Na de vierde bijeenkomst verliet hij de trainingsruimte om terug te keren naar zijn cel. Toen hij op de gang liep en merkte dat ik hem achterna was gelopen, stopte hij en raakten we in gesprek. Zijn antwoord op mijn vraag waarom hij was weggelopen, trof mij: ‘Jij bent van buiten en kan niet begrijpen hoe het is om crimineel te zijn. Ik bén crimineel. Deze cursus heeft voor mij geen zin’. Ik stond met mijn mond vol tanden en bad in mijzelf om de juiste woorden. Op dat moment keek ik in zijn ogen en zag ik ineens iets anders… In zijn ogen zag ik een kwetsbare man die worstelde met zichzelf en zijn eigenwaarde. En gek genoeg herkende ik iets in deze kwetsbaarheid. Ook al stond mijn leven in veel opzichten ver van zijn leven en omstandigheden af; ik herkende iets van zijn worsteling en onzekerheid, ook bij mezelf…  

Zacheüs 

Op dat moment moest ik denken aan het verhaal van Zacheüs. Een man die zichzelf wellicht ook als ‘crimineel’ zou hebben bestempeld, maar die eropuit gaat om Jezus te zien. En dan is daar die ontmoeting. Jezus keek omhoog en zág hem, in de boom, en Hij noemde zijn naam. ‘Zacheüs, ik ken je, ik weet waar je zit, en ik wil bij jou te gast zijn, ik wil bij jou aan tafel zitten.’ Het bijzondere is dat Jezus vervolgens eigenlijk niet veel meer zegt. Het lijkt wel of alleen dat ‘momentje’ bij die boom, die ontmoeting, al zoveel impact heeft op het leven van Zacheüs dat hij ‘meteen naar beneden kwam en Hem met vreugde bij zich thuis binnenliet’. De wijze waarop Jezus hem vol liefde ‘ziet’ en hem niet aanspreekt als ‘tollenaar’ of ‘crimineel’, maar hem bij zijn naam roept, bewerkt een radicale koerswijziging bij Zacheüs. Zonder dat Jezus hem hiertoe expliciet opdracht geeft, neemt Zacheüs vrijwillig het initiatief om concrete stappen van herstel te zetten en verantwoordelijkheid te nemen naar zijn slachtoffers. Door het noemen van zijn naam geeft Jezus hem erkenning en doorbreekt Hij een patroon. De ontmoeting met Jezus maakt van Zacheüs een ‘mens’.  

Gezien worden 

Zoekend naar de juiste woorden was het enige dat ik kon uitbrengen: ‘Mark, voor mij ben je geen crimineel, voor mij ben je Mark en ik zie mezelf niet als van buiten, ik ben Jan-Willem’. We staarden elkaar even aan, zwegen, ik zag zijn ogen iets oplichtten en voor ik het wist gaf hij mij een hug met de woorden: ‘Thanks man, volgende week ben ik er weer bij’. Ik staarde Mark na,  nadenkend over wat er zojuist was gebeurd en wat het nu was geweest dat zijn keuze zo snel had doen veranderen. En het besef drong tot me door dat er zoveel gevangenen zijn zoals Mark, die zo in hun stempel ‘crimineel’ zijn gaan geloven, dat zij zichzelf in de kern niet meer kunnen waarderen. En dat het eerste, doorslaggevende medicijn om dit stempel te doorbreken is dat hij of zij ‘gezien’ wordt als een kostbaar, uniek persoon. ‘Je mag er zijn, je bent een waardevol mens wie je ook bent, wat je ook doet en hoe jij jezelf ook ziet.’ En ineens realiseerde ik me hoe hard ik dit zelf ook nodig heb als kwetsbaar mens. Dat ik mag weten dat er Iemand is die mij niet labelt naar hoe ik mezelf zo vaak beoordeel, naar mijn goede of slechte daden, zwakheden of tekorten, maar mij bij name kent en ziet als waardevol mens. En zachtjes zei ik: ‘Dank U wel, Jezus! Tot volgende week.’ 

Deze overdenking is geschreven door Jan-Willem, coördinator herstelcursussen voor (ex-)gevangenen bij Gevangenenzorg Nederland.